Av. Ramazan Bayram / Nisan 2023
Borçlunun Miras Payının Haczi ve İİK 121. Maddesi Uyarınca Satışı
Ortaklığın giderilmesi davası birlikte mülkiyet halinden ferdi mülkiyete geçişi sağlayan bir dava türüdür. Bu yazımızda borçlu mirasçının miras payının haczedilmesi ve alacaklının, İİK 121.maddesi uyarınca alacağı yetki belgesiyle borçlunun elbirliği mülkiyeti halindeki miras payı hakkında, ortaklığın giderilmesi davası açması incelenecektir.
Haciz Kavramı ve Haciz İsteme Süresi
Haciz, yetkili icra kurumlarının, alacaklının alacağına kavuşabilmesi için borçlunun mal varlığı hakkında cebri icra yoluyla gerçekleştirdiği bir el koymadır. Alacaklı, borçlunun taşınır ve taşınmaz mallarını ve üçüncü kişilerdeki haklarını haczedebilir. Dolayısıyla borçlunun elbirliği mülkiyetine konu miras payı da alacaklı tarafından haczedilebilecektir. Haciz işleminin gerçekleştirilebilmesi için borçluya gönderilen ödeme emri sonrasında takibin kesinleşmiş olması gerekmektedir. Takip işleminin kesinleşmesinden itibaren alacaklı 1 yıl içerisinde haciz talebinde bulunmalıdır. Aksi halde icra dosyası takipsizlikle kapanacağından takip dosyasının yenilenmesi ve borçluya yenileme emrinin gönderilmesi gerekecektir.
Elbirliği mülkiyetine tabi miras payının haczedilmesi İcra ve İflas Kanunun 94. Maddesi uyarınca düzenlenmiştir. Söz konusu madde ile elbirliği mülkiyetine tabi malların nasıl haczedileceği belirtilmiştir. Elbirliği mülkiyetine tabi miras ortaklığında mirasçıların belirlenmiş bir payı bulunmamakta olup ortakların hakları miras ortaklığının tamamına yaygın biçimdedir. Bu durumda elbirliği mülkiyeti sonlandırılmadığı müddetçe mirasçıların ortaklığa tabi hakları üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi bulunmamaktadır. Aynı durum borçlu mirasçının alacaklısı içinde geçerlidir. Bu nedenle borçlunun mirasçı olması halinde alacaklının, borçlunun miras payı hakkında haciz talep etmesi ve ortaklığın giderilmesi davası açması gerekmektedir.
Borçlu Mirasçının Miras Payının Haczedilmesi ve Veraset İlamı
Borçlunun mirasçı sıfatını kazanması halinde sahip olduğu miras hissesinin miras ortaklığına dahil olduğu, miras ortaklığında elbirliği mülkiyetinin bulunduğu ferdi bir mülkiyetin bulunmadığı yukarıda belirtildi. Bu halde alacaklı tarafından alacağın ifası için borçlunun miras payının haczedilmesi ve ortaklığın giderilmesi davası açılacaktır. Alacaklının borçluya ait miras payını haczedebilmesi için her şeyden önce borçlu hakkında bir icra takibi başlatmış olması ve borçlu mirasçıya gönderilen ödeme emri neticesinde takibin kesinleşmiş olması gerekmektedir. Takibin kesinleşmesi ile alacaklı şayet biliyorsa borçluya miras bırakan kimsenin icra dosyasına muris olarak kaydedilmesi için icra dairesinden talepte bulunmalıdır. Alacaklı tarafından miras bırakan kimse bilinmiyor ise yine icra dairesinden talepte bulunarak, borçluya ait nüfus kaydının çıkarılması istenecektir. Nüfus kaydının çıkarılması ile borçluya miras bırakan kimse tespit edilecektir. Miras bırakanın tespit edilmesinden sonra veraset ilamının bulunup bulunmadığı önem arz etmektedir. Zira veraset ilamının bulunmaması halinde haciz gerçekleştirilecek miras pay oranı belli olmayacaktır. Bu nedenle veraset ilamı alınmamış ise alacaklının icra müdürlüğüne başvuruda bulunarak veraset ilamı (mirasçılık belgesi) almak için yetki talebinde bulunması gerekir. Yetki talebi, hakkında karar verilmek üzere icra müdürlüğünce icra mahkemesine bildirilir. İcra mahkemesince veraset ilamına dair yetki belgesi talebinin kabul edilmesi halinde alacaklı bu yetki belgesi ile noterliklerden veya sulh hukuk mahkemelerinden veraset ilamını çıkartabilecektir. Veraset ilamını alan alacaklı icra dairesine başvurarak borçlunun miras payının haczedilmesi için icra dairesinden talepte bulunmalıdır. İcra dairesince borçlunun miras hissesi hakkında İcra İflas Kanunu 94. Madde uyarınca haciz işlenecek ve bu işlem diğer alakadarlara tebliğ edilecektir. İcra dairesince haciz işlemi, intikal edecek taşınmazda borçlunun miras payı oranınca gerçekleştirilecektir.
Alacaklının Ortaklığın Giderilmesi Davası Açması
Borçlunun miras payı haczedildikten sonra alacaklı haczin paraya çevrilmesi amacıyla süresi içinde satış talebinde bulunmalıdır. Satış talebi taşınmaz mallarda 1 yıl taşınır mallarda ise 6 aylık süre içerisinde yapılmalıdır. Aksi halde haciz düşeceği için satış istenemeyecektir. Bu halde haciz işlemlerinin yeniden gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Önemle belirtmek gerekir ki haczin düşmesi halinde yeniden yapılacak haciz işlemi nedeniyle alacaklının haciz sonrası sıra cetvelinde sıra kaybına uğraması tehlikesi bulunmaktadır. Bu nedenle ilgili süreye dikkat edilmesi önem teşkil etmektedir.
Alacaklı tarafından borçluya ait miras payının satışı talep edilirse, icra müdürlüğü satışın ne şekilde yapılacağını İİK 121.madde uyarınca icra mahkemesinden sorar. İcra mahkemesi elbirliği mülkiyetine konu miras payının satışı için karar vermeden önce miras ile ilgili olan kimseleri davet ederek dinler. İcra mahkemesince miras payının açık arttırma yoluyla satışına karar verilebileceği gibi satış için bir memur da tayin edilebilir veya ortaklığın giderilmesi davası açabilmek için alacaklıya yetki verebilir. Miras payı üzerinde elbirliği mülkiyeti bulunması halinde icra mahkemesince alacaklıya ortaklığın giderilmesi davası açması için yetki belgesi verilecektir. Alacaklı icra mahkemesinden aldığı yetki belgesi ile taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde ortaklığın giderilmesi (izale i şuyu) davası açacaktır. Ortaklığın giderilmesi davası sonucunda taşınmaz üzerindeki ortaklığın aynen taksim yoluyla giderilmesi veya ortaklığın satış yoluyla giderilmesine (izaleyi şuyu satış) karar verilecektir. Aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesi halinde elbirliği mülkiyeti hali son bulacağı için alacaklı bu kez borçlunun payına düşen taşınmazın satışını isteyecektir. Şayet sulh hukuk mahkemesince ortaklığın satış yoluyla giderilmesine karar verilmiş ise alacaklı borçlunun payına düşen satış bedeli üzerinden alacağını tahsil edecektir.
Alacaklı Tarafından Açılan Ortaklığın Giderilmesi Davasında Taraflar ve Yetkili Mahkeme
Alacaklı tarafından ikame edilen ortaklığın giderilmesi davasında miras ortaklığındaki tüm hissedarlar davalı olacaktır. Alacaklı taraf ise davacı yan olacaktır. Ortaklığa konu mal varlığının taşınmaz olması halinde taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkili olacaktır. Bununla birlikte satış işlemlerine geçilebilmesi için alacaklı tarafından alınması gereken murisin veraset ilamı ve İİK 121’e göre ortaklığın giderilmesi davası açması için gerekli bulunan yetki belgeleri icra mahkemesinden talep edilecektir. Yetkili icra mahkemesi ise takibin başlatıldığı icra müdürlüğünün bulunduğu yer mahkemesidir.
