İş hayatında merak edilen konulardan biri, “İstifa Eden İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?” sorusudur. Bu durum, işçinin istifa gerekçesine ve ilgili yasal düzenlemelere bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bu soruya yanıt verebilmek için öncelikle istifanın ne anlama geldiğini ve iş hukuku çerçevesinde nasıl değerlendirildiğini anlamak gerekir.
1. İstifa Nedir?
İstifa, işçinin iş sözleşmesini tek taraflı irade beyanı ile sona erdirmesi ve bunun sonucunda işten ayrılmasıdır. İşten kendi isteği ile ayrılan işçi, istifasını yazılı veya sözlü olarak işverene bildirebilir. Buna karşın derhal fesih hakkının bulunmadığı hallerde istifa etmek isteyen işçinin, kanunda belirtilen bildirim sürelerine uyarak istifasını gerçekleştirmesi önem arz etmektedir. Aksi durumda bildirim süresine uymayan işçi işverene ihbar tazminatı ödemek zorunda kalabilir.
2. İstifa Eden İşçi Kıdem Tazminatını Hangi Hallerde Alabilir?
İstifa eden işçinin kıdem tazminatı almaya hak kazanabilmesi için işçinin haklı nedenle istifa etmesi veya kanunda öngörülen özel durumlar nedeniyle işten ayrılması gerekir. İşçinin hangi hallerde kıdem tazminatı alabileceği aşağıda incelenmiştir.
2.1. Sağlık Sorunları Nedeniyle İstifa Eden İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
İş sözleşmesine konu işin ifası veya yapılan iş dolayısıyla işçinin sağlığı veya yaşamı tehlike altına girerse ve işçi bu nedenle istifa ederse kıdem tazminatı almaya hak kazanır. İşçinin sağlığının tehlike altına girmesi ile işin doğası arasında illiyet bağının bulunması gerekir. Yine işyerinde çalışan işçilerden birinin veya işverenin bulaşıcı bir hastalığa sahip olması halinde istifa etmesi işçiye kıdem tazminatı talebinde bulunma hakkını kazandırır.
2.2. İşçinin İş Sözleşmesi ile İlgili İşveren Tarafından Yanıltılması
İşçi ile işveren arasındaki hukuki ilişkinin en önemli ayağı iş sözleşmesidir. İşveren tarafından işçi, sözleşmeye dair yanıltılmış ise veya yapılacak işin niteliği hakkında yanlış bilgi verilmiş ise bu nedene dayalı olarak istifa eden işçi kıdem tazminatı alabilir.
2.3. Mobbing Baskı Kötü Sözler Nedeniyle İşçinin İstifa Etmesi
İşveren işçinin hakkını ve şerefini koruma yükümlülüğü altındadır. Bu iş ilişkisi nedeniyle işverenin işçiye karşı borcudur. İşveren tarafından işçinin onur şeref ve saygınlığına karşı herhangi bir negatif sözlü saldırıda bulunulması halinde işçinin bu nedenle istifa edebilir. Bu nedene dayalı olarak istifa eden işçi kıdem tazminatı alabilir.
2.4. İşçiye Cinsel Tacizde Bulunulması
Vücut dokunulmazlığı herkes için korunan bir hak olduğu gibi işçi içinde korunan bir haktır. İşveren tarafından işçinin cinsel olarak taciz edilmesi halinde işçi istifa edebilir. Önemle belirtilmesi gerekir ki cinsel taciz aynı zamanda ceza kanunu açısından bir suçtur.
2.5. İşçinin İşyerindeki Diğer İşçiler Tarafından Cinsel Tacize Uğraması
İşveren işçinin haklarını yalnız kendisine karşı değil aynı zamanda diğer işçilere karşı da savunma sorumluluğu altındadır. Bu işverenin işçiyi gözetim ve bakım borcunun bir sonucudur. İşçinin, diğer işçiler tarafından mobbing baskı ve cinsel taciz gibi davranışlara maruz kalması nedeniyle istifa etmesi halinde kıdem tazminatı talebinde bulunabilir.
2.6. Ücretinin Eksik veya Zamanında Ödenmemesi Halinde İstifa Eden İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
İşçinin ücreti işverenin en temel borcudur. İşveren işçinin ücretini zamanında ve eksiksiz ödemelidir. İşçinin ücretinde yaşanan aksamalar işçi açısından katlanılmak zorunda olunan bir durum değildir. Bu nedenle istifa eden işçi kıdem tazminatı talebinde bulunabilir.
2.7. İşçiye Yeterli İş Verilmemesi Durumunda İstifa Eden İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
Bazı iş ilişkilerinde işçi ile işveren arasında parça başı anlaşma yapılmış olunabilir. Bu gibi durumlarda işçi yerine getirdiği parça başı iş miktarınca ücrete hak kazanır. Böyle bir iş ilişkisinin bulunması halinde işveren işçiye yeterli iş sağlama borcu altındadır. İşverenin yeterli işi işçiye vermemesi halinde istifa eden işçi tazminata hak kazanacaktır.
2.8. İşyerindeki İşin Bir Haftadan Fazla Süre ile Durması
Çeşitli nedenlerle işyerindeki işin bir haftadan fazla süre ile durması halinde işçi istifa etme hakkına sahip olur. İş ilişkisi nedeniyle iş sağlama borcu işverene ait olup işyerinde işin durması işçinin katlanması gereken bir mecburiyet değildir.
2.9. İşyeri Şartlarındaki Esaslı Değişiklik Nedeniyle İstifa Eden İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
İşyeri şartları, işyerinde uygulanan çalışma koşullarıdır. İşveren tarafından işyeri şartlarında esaslı değişiklik yapılması halinde bu değişiklik işçiye yazılı olarak bildirilmelidir. İşçinin 6 günlük süre içinde rıza göstermemesi halinde söz konusu değişiklik işçiyi bağlamayacaktır. Bu nedenle istifa eden işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır.
2.10. Yasaya Aykırı Şekilde Fazla Mesai Yapılması Durumunda İstifa Eden İşçi Kıdem Tazminatı
İş Kanunu’na göre bir işçinin bir yıl içinde yapabileceği fazla mesai süresi en fazla 270 saatle sınırlandırılmıştır; bu sınırın aşılması yasalara aykırıdır. İşçiye, kanunda belirtilen fazla mesai süresinden daha fazla çalışmaya zorlanması hukuki değildir; bu durumda işçi iş akdini haklı nedenle feshederek tazminat talep edebilir.
2.11. Kadın İşçinin Evlilik Nedeniyle İstifası
İş Kanunu’nun 14. Maddesii ile kadın işçinin evlilik nedeniyle istifa etmesi halinde kıdem tazminatı hakkına sahip olacağı düzenlenmiştir.
2.12. Askerlik Nedeniyle İstifa Eden İşçi Kıdem Tazminatı
İş Kanunu’nun 31. Maddesinde çalışan işçinin zorunlu askerlik hizmeti nedeniyle işten istifa etmesi halinde kıdem tazminatı hakkına sahip olacağı düzenlenmiştir.
2.13. Emeklilik Nedeniyle İstifa Eden İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
İşçi, iş sözleşmesini emeklilik nedeniyle sona erdirirse kıdem tazminatı talebinde bulunabilir.
3. İşçinin İstifaya Zorlanması Halinde Kıdem Tazminatı
İşçinin istifası tek taraflı bir irade beyanıdır. Bu irade beyanının yazılı veya sözlü olabileceği yukarıda belirtilmiştir. İşçinin iradesini, bağımsız ve özgür şekilde dile getirmesi gerektiği açıktır. İşçinin iradesinin hukuka aykırı şekilde baskı altına alınması veya gasp edilmesi halinde gerçekleştirilen irade beyanının hukuki bir değeri bulunmayacaktır.
Uygulamadan bazen işçiye zorla istifa metni imzalatıldığı ya da istifa nedeninin gerçeği yansıtmadığı görülmektedir. Bu gibi durumlarda gerçek bir istifa iradesinden bahsedilemeyeceği için, söz konusu istifaya ilişkin hukuki işlem de hukuka aykırı olacak ve geçerli olmayacaktır. İşçi bu durumu tanık kamera kayıtları whatsapp yazışmaları gibi deliller ile ispat edebilir.
4. İşçi Hangi Hallerde Kıdem Tazminatı Alamaz?
İşçi herhangi bir haklı nedene ve kanunda düzenlenen özel durumlara dayanmaksızın iş akdini istifa yoluyla sona erdirirse kıdem tazminatı talebinde bulunamaz. İşçinin devamsızlık yapması, işi bırakması, memuriyet nedeniyle iş akdini sona erdirmesi gibi sebeplerle istifası halinde kıdem tazminatı hakkı kaybedilir. Dolayısıyla kıdem tazminatı almak isteyen işçinin kanunda düzenlenen nedenlerle iş akdini istifa yoluyla sona erdirmesi gerekmektedir.
Av. Ramazan Bayram / Aralık 2024