Av. Ramazan Bayram / Mayıs 2024
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı süreye bağlı olarak belirli şartların varlığı halinde işverenden talep etme hakkına sahip olduğu bir miktar ücrettir. Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesi vermiş olduğu bir kararda kıdem tazminatını; “İşverene ait bir ya da birkaç işyerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin işini kaybetmesi halinde, işinde yıpranması, yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerinde sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetleri karşılığı işveren tarafından işçiye Kanuni esaslar çerçevesinde verilen toplu paraya Kıdem Tazminatı denilmektedir” şeklinde tanımlamıştır.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları
Kıdem tazminatı, belli koşulların varlığı halinde işçinin talep edebileceği bir tazminattır. Kıdem tazminatı alabilme şartlarına aşağıda yer verilmiştir.
- 4857 Sayılı İş Kanunu Kapsamında Bir İş Sözleşmesinin Bulunması Şartı: Kıdem tazminatı kazanılabilmesi için işçinin İş Kanunu’na bağlı bir iş sözleşmesi ile çalışmış olması gerekir. Her ne kadar kanunun 2. Maddesinde işçinin tanımı yapılmış olsa bile kıdem tazminatı için kişinin işçi olması tek başına yeterli bulunmamaktadır. İşçinin aynı zamanda kanunun 4. Maddesinde sayılan haller haricinde olmak üzere İş Kanunu kapsamındaki bir iş sözleşmesine bağlı olarak çalışması gerekir.
- İşçinin En Az Bir Yıl Çalışmış Olması Şartı: Kıdem tazminatı kazanılmasının bir diğer şartı işçinin, aynı işverene bağlı olarak en az bir yıllık süre ile çalışması gerektiği şartıdır. Bir yıllık süre işçinin fiilen çalıştığı süre değil, iş sözleşmesinin başlamasından itibaren istirahat, izin ve diğer tüm sürelerin dahil olduğu bir zaman dilimidir.
- İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Haklı Nedenle Feshi veya İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Haksız Feshi Şartı: İşçinin kıdem tazminatına hak kazanılabilmesinin bir diğer şartı ise iş sözleşmesinin kıdem tazminatı kazanmaya uygun şekilde sona ermiş olması şartıdır. İş sözleşmesinin işçi tarafından haklı nedenle fesih edilmesi halinde veya işveren tarafından iş sözleşmesinin haksız feshi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
- İşçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshi sebepleri: Bu sebepler kanunda, işçinin ölümü, kadın işçinin evlilik sebebiyle iş sözleşmesini feshi, zorunlu askerlik nedeniyle işten ayrılma ve iş sözleşmesinin feshi, emeklilik nedeniyle işten ayrılma ve iş sözleşmesinin feshi, sağlık nedenleri ile fesih, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller nedeni ile fesih, zorlayıcı sebepler şeklinde sayılmıştır. Bu hallerde işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
- İşveren tarafından iş sözleşmesinin haksız feshi: İşverence iş sözleşmesinin haklı bir nedene dayanmaksızın feshedilmesi iş sözleşmesinin haksız feshidir. Bu durumda işçi, sözleşmenin haksız feshi nedeniyle tazminat hakkı kazanacaktır.
Kıdem Tazminatı Hesaplama
İşçinin kıdem tazminatı giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanır. Giydirilmiş brüt ücret ise işçiye yapılan ve para ile ölçülebilen tüm menfaatlerin brüt ücrete eklenmesi ile bulunur. Örneğin işçiye yapılan yakacak yardımı, gıda yardımı, ikramiye gibi süreklilik arz eden yardımlar kıdem tazminatı hesabında dikkate alınacaktır. Kıdem tazminatı hesaplaması yapılırken işçinin çalıştığı her bir yıla karşılık işçinin 30 günlük giydirilmiş brüt ücreti denk gelecek şekilde hesap yapılır.
Kıdem Tazminatı Tavanı
Kıdem tazminatı tavanı, çalışanlara ödenebilecek kıdem tazminatının maksimum miktarını belirleyen bir düzenlemedir. Bu tavan, her yıl belirli dönemlerde, devlet tarafından memur maaş katsayılarına bağlı olarak yeniden hesaplanır ve güncellenir. Amaç, yüksek maaşlı çalışanların tazminatlarının aşırı yüksek olmamasını sağlamak ve işverenlerin üzerindeki mali yükü dengelemektir.
İşçinin kazanabileceği kıdem tazminatına, 1475 sayılı Kanun ile kıdem tazminatlarının yıllık miktarının Devlet Memurları Kanunu’na tabi olan en yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez, şeklinde sınırlama getirilmiştir.
Örneğin 2024 yılı kıdem tazminatı tavanı, memur maaş katsayısındaki artışa bağlı olarak Ocak ayı itibarıyla yaklaşık 35.000 TL civarındadır.
Kıdem Tazminatı Faiz
Kıdem tazminatı alacağı için uygulanacak faiz, mevduata uygulanan en yüksek faizdir. Bununla birlikte talebe bağlılık ilkesi gereğince işçinin kıdem tazminatı talebinde bulunurken mevduata uygulanacak en yüksek faizin işletilmesini talep etmesi gerekmektedir.
Kıdem Tazminatı Zamanaşımı
Kıdem tazminatı için kanunun öngördüğü zamanaşımı süresi 5 yıldır. 5 yıllık zamanaşımı süresi iş sözleşmesinin feshedilmesinden itibaren başlayacaktır.
Kıdem Tazminatı Davası Yetkili ve Görevli Mahkeme
Kıdem tazminatı için görülecek davada görevli mahkeme İş Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise işin yapıldığı yer veya davalının yerleşim yeri mahkemesidir.
