1. Nafaka Nedir?
Türk Dil Kurumu’na göre nafaka, bir kişinin, geçindirmekle yükümlü bulunduğu kimselere mahkeme kararı ile bağlanan ve aylık olarak ödemesi gereken paradır. Nafaka ve nafaka davası Aile Hukuku’nda düzenlenmiş olup temelinde yardımlaşmayı dayanışmayı esas almaktadır.
Sürekli nitelikte bir borç olan nafaka mahkeme kararı ile tespit edilen miktarın ilgilisine ödenmesidir. Önemle belirtmek gerekir ki nafaka şahsa bağlı bir alacak olup, üçüncü bir kişiye devredilemez.
2. Nafaka Davası Nedir?
Nafaka davası, boşanma davası sırasında veya boşanma kararı verilmesinden sonra eşlerden birinin diğer eşten nafaka talebinde bulunduğu bir davadır. Boşanma davası ile birlikte nafaka talebinde bulunulmamış olunması sonradan nafaka talebinde bulunmaya engel değildir. Bu nedenle boşanma kararının kesinleşmesinden sonra dahi eşlerden biri nafaka talebinde bulunabilir.
3. Nafaka Çeşitleri
Nafaka çeşitleri öncelikle yardım nafakası ve bakım nafakası olarak iki ayrı başlık altında incelenir. Bakım nafakası başlığı altında ise üç farklı nafaka bulunmaktadır: Tedbir nafakası, iştirak nafakası ve yoksulluk nafakası. Aşağıda her iki nafaka türüne değinilmiştir.
3.1. Yardım Nafakası
Türk Medeni Kanunu 364. ve devam maddelerinde düzenlenmiştir. Kanun yardım nafakasını “Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür. Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır.” şeklindeki düzenleme ile hüküm altına almıştır. Buna göre yardım nafakası aile olmanın bir gerekliliği olarak kardeşler ve üst soy ile alt soy arasında geçerli olan ve dayanışmayı esas alan mahkeme kararı ile ödenmesine karar verilebilen bir nafakadır.
3.2. Bakım Nafakası
Bakım nafakası boşanma davasına bağlı olarak mahkemece kararı verilen bir nafaka türüdür. Yukarıda ifade edildiği üzere bakım nafakası, tedbir nafakası, yoksulluk nafakası ve iştirak nafakası olmak üzere üç çeşittir.
3.2.1. Yoksulluk Nafakası
Yoksulluk nafakası, boşanma sonucunda maddi bakımdan yoksul duruma düşecek olan ve kusuru daha az olan eşin diğer eşten talep edebileceği bir nafaka türüdür. Bu nafaka türü ile amaçlanan evlilik birliğinin boşanma davası yoluyla sona ermesi sonucu daha az kusurlu olan eşin, evliliğin sona ermesine bağlı olarak maddi kaybının telafisinin amaçlanmasıdır. Yoksulluk nafakasında bulunacak eşin evliliğin sona ermesinde daha az kusurlu olması şarttır.
3.2.2. Tedbir Nafakası
Tedbir nafakası, boşanma davası sırasında yargılama sona erene kadar ödenmesine karara verilen geçici nitelikte bir nafakadır. Boşanma davasına dair yargılamanın alacağı zaman göz önüne alınarak ihtiyaç sahibi eşin ve müşterek çocuğun mağduriyetinin engellenmesi amacıyla tedbir nafakası söz konusu olur. Tedbir nafakasına eşlerden birisi ve müşterek çocuk için ayrı ayrı hükmedilebilir.
3.2.3. İştirak Nafakası
Evlilik birliğinin boşanma davası yoluyla sona ermesine bağlı olarak varsa müşterek çocuğun bakım, eğitim, sosyal ve diğer ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla ödenmesine hükmedilen nafaka türüdür. İştirak nafakasında amaç müşterek çocuğun ihtiyaçlarının anne ve baba tarafından ortak şekilde karşılanmasının sağlanmasıdır.
4. Nafaka Ne Zamana Kadar Verilir? (Nafaka Süreleri)
Evlilik birliğinin sona ermesine bağlı olarak ödenmesine hükmedilen nafakaların ödeme süresi türlerine göre değişiklik göstermektedir. Eski eşe ödenen yoksulluk nafakası, eski eşin ölümü veya evlenmesine kadar geçecek süre boyunca ödenecektir. Bu bağlamda yoksulluk nafakası kural olarak süresizdir.
Tedbir nafakası ise yargılama boyunca geçerli olan bir nafaka türü olup boşanma davasına dair kararın verilmesi ile sona ermektedir. İştirak nafakası ise müşterek çocuğun ergin olmasına kadar geçerli bir nafakadır. Yardım nafakası ise ihtiyaç sahibi yakının ihtiyaç durumunun ortadan kalkmasına veya nafaka ödeyen kişinin maddi durumundaki değişikliklere göre sürecek veya sona erecek bir nafakadır.
5. Nafaka Miktarı (Boşanmada Nafaka Ne Kadar Olur?)
Mahkeme tarafından ödenmesine karar verilecek nafakanın miktarı, nafakanın çeşidine, ihtiyaç sahibinin ihtiyaç durumuna, boşanma davasında eşler arasındaki kusur durumuna, müşterek çocuğun ihtiyacına ve nihayetinde tarafların sosyoekonomik durumuna göre hakim tarafından tayin edilecektir. Hakim nafakanın miktarını belirlerken tarafların sosyoekonomik durumları hakkında gerekli araştırmayı yapacak ve ihtiyaç duyması halinde konuyla ilgili bilirkişi raporundan faydalanacaktır.
6. Nafaka Artırımı – Azaltılması
Nafakanın arttırılması veya azaltılması mahkeme kararı ile gerçekleşmektedir. Nafaka ödeyen ve nafaka alan tarafların ekonomik ve sosyal durumlarındaki değişimlere bağlı olarak nafaka arttırılabilir veya azaltılabilir. Nafakanın arttırılmasını veya azaltılmasını isteyen taraf değişen koşulları ve ileri sürdüğü iddiaları ispat etmekle yükümlüdür. Uygulamada enflasyon, tarafların ekonomik durumlarındaki değişimler, nafaka alan eşin nafakaya ihtiyacının kalmaması gibi durumlar nafakanın arttırılması veya azaltılması davasına gerekçe yapılmaktadır.
7. Nafaka Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Nafakaya ilişkin açılacak davalarda görevli mahkeme aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin mevcut olmadığı bölgelerde, aile mahkemesi sıfatı ile asliye hukuk mahkemesi aynı görevi yapar.
Nafaka davasında yetkili mahkeme ise, davacının yerleşim yeri veya davalının yerleşim yeri aile mahkemesidir. Nafaka davası boşanma davasıyla birlikte açılıyorsa, boşanma davasının görüldüğü mahkeme de yetkilidir.
Av. Ramazan Bayram / Ekim 2024