Yoksulluk Nafakası Nedir?
Yoksulluk nafakası, evlilik birliğinin boşanma yoluyla sona ermesinde daha az kusurlu olan ve boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan eşin diğer eşten talep edebileceği ve mahkeme kararı ile verilmesine karar verilen bir nafaka türüdür. Bir miktar para şeklinde düzenli olarak ödenir. Yoksulluk nafakası talebinde her iki eşte bulunabilir. Bu bakımdan kanuni düzenlemede taraflar açısından herhangi bir cinsiyet ayrımına gidilmemiştir.
Yoksulluk Nafakası Şartları Nelerdir?
Yoksulluk nafakası talebi belirli şartların varlığı halinde kabul edilir. Bu şartlar;
- Yoksulluğa Düşmek: Yoksulluk nafakası talebinde bulunabilmek için boşanmada daha az kusuru olan eşin, evlilik birliğinin boşanma nedeniyle sona ermesinden ötürü yoksulluğa düşmesi gerekmektedir. Yoksulluğa düşülmesinden kasıt, talepte bulunan eşin evlilik birliği içindeki maddi durumu ile evlilik birliğinin sona ermesinden sonra ortaya çıkan maddi durumu arasındaki farktır. Talepte bulunan eşin maddi durumu boşanma nedeniyle kötüleşmişse yoksulluğa düşülmesi şartı gerçekleşmiştir.
- Daha Ağır Kusura Sahip Olunmaması: Bu nafaka türünde, talepte bulunan eşin boşanmaya dair kusurunun daha ağır olmaması gerekir. Bu durum Türk Medeni Kanunu’nun 175. Maddesinde ““… kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Nafaka yükümlüsünün kusuru aranmaz.” şeklindeki hükümle düzenlenmiştir. Buna göre yoksulluk nafakası talebinde bulunan eşin boşanmaya dair daha ağır kusuru olmaması yeterliyken, nafaka ödemeye mahkum edilecek eşin ise kusurunun olup olmadığı önem arz etmemektedir.
- Yoksulluk Nafakası Talebinde Bulunulması: Hakim tarafından yoksulluk nafakasına re’sen hükmedilemez. Bu nedenle nafaka talebi bulunan eşin talebini mahkemeye iletmesi gerekmektedir.
- Hakim Tarafından Takdir Edilmesi: Nafaka miktarının ne olacağı hakim tarafından tarafların ekonomik durumları araştırılarak oluşacak vicdani kanıya göre tayin edilecektir.
Yoksulluk Nafakası Hesaplama
Yoksulluk nafakasının miktarı tarafların sosyo-ekonomik durumlarının araştırılması ve boşanmaya bağlı olarak daha az kusurlu olan eşin içine düşeceği ekonomik yoksullaşma hususu göz önüne alınarak hakim tarafından tayin edilecektir. Hakim nafaka miktarını hesaplarken, tarafların çalışıp çalışmadıkları, gelirlerinin ne olduğu, tarafların adına kayıtlı mal varlığının olup olmadığı, taraflar çalışıyorsa çalıştıkları işin niteliğinin ne olduğu gibi durumları gözetecektir. Dolayısıyla yapılacak yargılamada tarafların ileri süreceği hususlar ve toplanacak deliller nafaka hesaplamasında belirli olacaktır.
Yoksulluk Nafakasında Süre
Yoksulluk nafakası süresizdir. Bu nafaka türü için kanunda herhangi bir süre öngörülmemiştir. Buna karşın belirli koşulların varlığı halinde nafaka sona erebilir, kaldırılabilir. Bu durum aşağıda incelenmiştir.
Yoksulluk Nafakası Ödeme Şekli
Medeni Kanunu 176. Maddesi uyarınca boşanmaya bağlı nafaka ve tazminatın toptan veya irat şeklinde ödenebileceği hüküm altına alınmıştır. İrat şeklinde ödeme düzenli aralıklarla ödeme biçimidir. Buna göre hakim nafaka yükümlüsünün, nafakayı toptan yapacağı bir ödeme ile ya da düzenli aralıklarla (irat şeklinde) yapacağı ödeme ile yerine getirmesine karar verebilir. Genel uygulama yoksulluk nafakasının irat şeklinde ödenmesidir.
Yoksulluk Nafakası Kaldırılması – Nafakanın Sona Ermesi
Yoksulluk nafakası, her ne kadar süresiz şekilde ödenirse de belirli şartların varlığı halinde sona erebilmekte veya nafaka yükümlüsü tarafından kaldırılması istenebilmektedir. Bu durum, nafaka yükümlüsünün veya alacaklısının talebi üzerine değerlendirilir. Yoksulluk nafakası kaldırılması veya nafakanın sona ermesi aşağıdaki şartların varlığı halinde gündeme gelir;
- Taraflardan Birinin Ölmesi: Nafaka ilişkisine dair taraflardan birinin ölümü halinde yoksulluk nafakası da sona erer.
- Nafaka Alacaklısı Eşin Evlenmesi: Bu nafaka türü, evlilik birliğinin sona ermesiyle mali zorluk yaşayan tarafa destek sağlamak amacıyla verilir. Alacaklı yeniden evlendiğinde, nafaka hakkı ortadan kalkar.
- Nafaka Alacaklısı Eşin Ahlaksız Hayat Sürmesi: Yoksulluk nafakası alan eşin, evli olmadığı halde evli gibi bir ilişki yaşaması ve bu durumun ispat edilmesi halinde nafaka ilişkisi sona erer.
- Nafaka Yükümlüsünün Ekonomik Durumunun Bozulması: Nafaka ödemeye mahkum edilen eşin ekonomik durumu ciddi ölçüde bozulabilir ve mali yönden taraflar arasında herhangi bir fark kalmayabilir. Bu durumda nafaka yükümlüsü, mahkemeye başvurarak nafakanın kaldırılmasını veya azaltılmasını isteyebilir.
- Alacaklının ekonomik durumunun iyileşmesi: Nafaka alacaklısının ekonomik durumunda belirgin bir düzelme olması veya mali bağımsızlık kazanması halinde yoksulluk nafakası kaldırılması talep edilebilir.
- Alacaklının haklı bir neden olmaksızın çalışmayı reddetmesi: Nafaka alacaklısının iş gücü elde edebileceği halde çalışmaktan kaçınması durumunda, bu davranış mahkemede dikkate alınabilir.
Yukarıda belirtilen şartların varlığı halinde yoksulluk nafakasının kaldırılmasına somut olayın özelliklerine göre hakim tarafından karar verilir. Dolayısıyla talepte bulunan kişinin nafakanın kaldırılması için dava açması gerekmektedir.
Yoksulluk Nafakası Miktarı Artırımı ve Azaltılması
Diğer nafaka türlerinde olduğu gibi yoksulluk nafakası da tarafların sosyo-ekonomik durumlarındaki değişimlere, enflasyon gibi değişkenlere bağlı olarak arttırılabilir veya azaltılabilir. Artırım veya azaltım talebi, nafaka yükümlüsü eş tarafından mahkemeden talep edilecektir.
Yoksulluk Nafakası Nasıl Talep Edilir?
Yoksulluk nafakası talebi boşanma davasının fer’i niteliğinde bir taleptir. Bu nedenle boşanma davası ile birlikte talep edilebileceği gibi boşanma davasından sonra ayrıca açılan nafaka davası yoluyla da talep edilebilir.
Zamanaşımı
Yoksulluk nafakasının boşanma davasının feri niteliğinde bir talep olduğu yukarıda belirtilmişti. Bu nedenle boşanma davası ile birlikte talep edilmemesi halinde, boşanma davasına dair verilen kararın kesinleşmesinden itibaren 1 yıllık süre içinde talep edilmesi gerekmektedir. 1 yıllık sürenin geçmesi halinde nafaka talep etme hakkı zamanaşımına uğrayacaktır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Yoksulluk nafakasında görevli mahkeme Aile Mahkemesidir. Nafaka davasının, boşanma davasından sonra ayrı bir dava olarak açılması halinde, davacının veya davalının yerleşim yerindeki mahkeme yetkili mahkemedir.
Av. Ramazan Bayram / Kasım 2024
